Postępowanie egzekucyjne

Gdy dłużnik nie reguluje swoich zobowiązań mimo wyroku sądu, wierzyciel może skorzystać z postępowania egzekucyjnego, czyli formalnej procedury przymusowego ściągania należności. To właśnie na tym etapie do gry wchodzi komornik, który działa na podstawie tytułu wykonawczego i zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego. W artykule krok po kroku wyjaśniamy, czym jest postępowanie egzekucyjne, jakie są jego etapy, prawa i obowiązki stron, a także jakie środki egzekucyjne mogą być zastosowane. Niezależnie od tego, czy jesteś wierzycielem, dłużnikiem czy po prostu chcesz zrozumieć mechanizm działania egzekucji – ten przewodnik rozwieje Twoje wątpliwości.

Postępowanie egzekucyjne – co to?

Postępowanie egzekucyjne to formalny proces prowadzony przez komornika, którego celem jest przymusowe wyegzekwowanie należności zasądzonych wyrokiem sądu lub innym tytułem wykonawczym. Inaczej mówiąc, jest to ostatni etap dochodzenia roszczeń – uruchamiany wtedy, gdy dłużnik nie wykonuje dobrowolnie swoich obowiązków, np. nie spłaca długu, nie wydaje rzeczy lub nie wykonuje innych świadczeń.

Postępowanie egzekucyjne prowadzone jest zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego i może obejmować różne formy egzekucji – z wynagrodzenia, rachunku bankowego, ruchomości, nieruchomości czy wierzytelności.

Egzekucja sądowa to narzędzie, które służy przywróceniu równowagi między stronami – umożliwia wierzycielowi odzyskanie tego, co mu się prawnie należy, a dłużnika obliguje do wykonania obowiązku orzeczonego przez sąd. Jednak zanim dojdzie do egzekucji, powinny zostać przeprowadzone inne działania. Odzyskiwanie długu zaczyna się od postępowania polubownego.

Najpierw postępowanie polubowne

Postępowanie polubowne to niezbędny etap, przez który wierzyciel musi przejść, podejmując decyzję o rozpoczęciu windykacji. Polubowna windykacja należności polegać będzie na wysyłaniu monitów do dłużnika, kontakcie z nim czy skutecznym dostarczeniu mu wezwania do zapłaty.

Postępowanie sądowe – kolejny etap windykacji

Jeśli czynności polubowne nie przyniosą oczekiwanych rezultatów, pozostaje już tylko skierować sprawę do sądu. Kolejność postępowania w takiej sytuacji będzie wyglądać następująco:

• sporządzenie pozwu o zapłatę,
• skompletowanie formalności oraz uiszczenie opłaty sądowej,
• złożenie pozwu o zapłatę,
• otrzymanie nakazu zapłaty lub wyroku.

W pierwszej kolejności będziemy dążyć do uzyskania tytułu egzekucyjnego. Jest to dokument urzędowy, który określa strony postępowania oraz wysokość roszczenia.

Czynnikiem niezbędnym, aby wszcząć postępowanie egzekucyjne, jest tytuł wykonawczy. Wierzyciel musi wystąpić o zaopatrzenie tytułu egzekucyjnego w klauzulę wykonalności. Gdy ją uzyska, sprawa może trafić do komornika.

Porównaj oferty najlepszych firm windykacyjnych

Wszczęcie egzekucji

Aby wszcząć egzekucję, niezbędne jest uzyskanie tytułu wykonawczego, który w zasadzie jest tytułem egzekucyjnym zaopatrzonym w klauzulę wykonalności. Wartym podkreślenia jest fakt, że taka procedura, podjęta w pojedynkę przez wierzyciela jest niezwykle trudna i czasochłonna. Zaczyna się ją od uzyskania nakazu zapłaty lub poczekania na uprawomocnienie się wyroku, następnie składa się wniosek o nadanie klauzuli wykonalności. Po określonym czasie sąd wyda tytuł wykonawczy.

Wniosek o wydanie klauzuli wykonalności

Aby rozpocząć postępowanie egzekucyjne, wierzyciel musi uzyskać klauzulę wykonalności, czyli sądowe potwierdzenie, że dany tytuł egzekucyjny (np. wyrok, nakaz zapłaty) nadaje się do przymusowego wykonania. W tym celu składa do sądu wniosek o jej nadanie. Wniosek ten można złożyć pisemnie lub ustnie do protokołu, a sąd zazwyczaj wydaje klauzulę bez rozprawy, w formie postanowienia. Dopiero po uzyskaniu klauzuli wykonalności dokument staje się tytułem wykonawczym, który pozwala na złożenie wniosku do komornika.

Warto wspomnieć o tym, że tytuł egzekucyjny, który nie został zaopatrzony w klauzulę wykonalności, w świetle prawa jest niewystarczający, aby podjąć się jakichkolwiek działań egzekucyjnych. Znając już definicję oraz funkcję klauzuli wykonalności, przejdźmy do obowiązkowych elementów wniosku.

Co powinien zawierać wniosek o nadanie klauzuli wykonalności?

Na wniosku powinny znaleźć się:

• dane dłużnika oraz wierzyciela,
• dokładne wskazanie sądu rejonowego lub okręgowego wraz z adresem, gdzie kierowany jest wniosek,
• wniesienie o nadanie klauzuli wykonalności,
• szczegóły orzeczenia wydanego przez sąd,
• informację o tym, czy dłużnik ponosi koszty nadania klauzuli wykonalności,
• wniesienie o doręczenie tytułu wykonawczego z odpisem wyroku z nadaną klauzulą wykonalności na podany adres.

Egzekucja może zostać wszczęta:

• na wniosek wierzyciela, prokuratora lub organizacji pozarządowej,
• z urzędu – egzekucja na podstawie tytułów pochodzących od sądu.

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego to cel wierzyciela, który długo czeka na zwrot pieniędzy czy rzeczy. Jednak są przypadki, w których komornik może odmówić wszczęcia postępowania.

Kiedy komornik może odmówić wszczęcia postępowania egzekucyjnego?

Są przypadki, kiedy komornik, którego wskazał wierzyciel, odmawia wszczęcia egzekucji, wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia lub wykonania europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym.

Takie sytuacje mają miejsce, gdy:

• wpływ spraw w danym roku przekroczył 5 tys.,
• wpływ spraw w danym roku przekroczył 2,5 tys., zaś efektywność przeprowadzonych przez komornika egzekucji w roku poprzednim nie przekroczyła 35%,
• komornik posiada zaległości w zakresie prowadzonych egzekucji, które przekraczają 6 miesięcy, chyba że liczba spraw, które wpłynęły do kancelarii w poprzednim roku, nie przekroczyła 1 tys.

Należy pamiętać, że powyższe kryteria tyczą się jedynie wyjątkowych sytuacji, gdzie dana kancelaria obłożona jest wieloma sprawami. W takich wypadkach należy znaleźć inną kancelarię komorniczą.

Odzyskaj pieniądze od dłużnika już teraz!

Postępowanie egzekucyjne – jakie organy?

Zgodnie z literą kodeksu postępowania cywilnego, do organów egzekucyjnych zaliczyć możemy:

• sąd rejonowy,
• komornika, działającego przy wskazanym sądzie rejonowym.

Co ciekawe, postępowanie egzekucyjne dopuszcza również zaangażowanie innych organów, np. banków, policji czy wojska, mimo że podejmują się one tylko niektórych zadań w ramach postępowania egzekucyjnego.

Gdy mowa z kolei o sądzie okręgowym jako sądzie pierwszej instancji, właściwy jest:

• do wykonywania wszelkich czynności, związanych z procesem nadania klauzuli wykonalności wydanym przez niego orzeczeniom,
• do wydawania postanowień o połączeniu postępowań egzekucyjnych, prowadzonych co do kilku nieruchomości, które położone są w okręgach właściwości różnych sądów rejonowych w razie egzekucji z nieruchomości,
• do rozpoznawania spraw egzekucyjnych przekazanych mu przez sąd rejonowy, które wzbudziły wątpliwości w związku z zagadnieniem prawnym.

Organ egzekucyjny należy odróżnić od uczestników postępowania egzekucyjnego.

Kto jest uczestnikiem postępowania egzekucyjnego?

Prawo (KPC) stanowi, że uczestnikami postępowania egzekucyjnego są wierzyciel i dłużnik. Ani wierzyciela, ani dłużnika nie zalicza się do organów egzekucyjnych, co często bywa popełnianym błędem. Jeśli planujesz rozpocząć egzekucję należności pieniężnych, powinieneś wiedzieć, jak ona wygląda.

Jak wygląda egzekucja świadczeń pieniężnych?

Egzekucja świadczeń pieniężnych to postępowanie mające na celu przymusowe ściągnięcie od dłużnika określonej kwoty pieniędzy na rzecz wierzyciela. Dotyczy najczęściej niezapłaconych faktur, pożyczek, alimentów, odszkodowań czy grzywien. Komornik, działając na podstawie tytułu wykonawczego, może zająć wynagrodzenie za pracę, rachunek bankowy, ruchomości, nieruchomości lub inne składniki majątku dłużnika. Celem tej egzekucji jest zaspokojenie roszczenia wierzyciela w formie pieniężnej – do wysokości wskazanej w tytule wykonawczym wraz z kosztami postępowania i odsetkami.

Egzekucja świadczeń pieniężnych jest najczęstszą i najprostszą drogą wybieraną przez komorników. Zgodnie z systematyką kodeksu postępowania cywilnego, a dokładniej art. 844 i nast. k.p.c., wyróżniamy m.in. takie składniki egzekucji świadczeń pieniężnych:

• środki zgromadzone na rachunku bankowym,
• wynagrodzenie za pracę,
• ruchomości i nieruchomości,
• inna wierzytelność,
• inne prawa majątkowe (np. akcje, udziały w spółce),
• statki morskie,
• ułamkowa część nieruchomości,
• ułamkowa część użytkowania wieczystego.

Aby zlokalizować środki pieniężne na koncie dłużnika, komornicy korzystają ze specjalnego systemu Ognivo, z którym współpracują wszystkie banki w Polsce.

System Ognivo

Komornicy bardzo często korzystają z systemu Ognivo, który jest dla nich doskonałym narzędziem komunikacji z bankami. To aplikacja, która pełni funkcję centralnej informacji o rachunkach bankowych. Operatorem systemu jest Krajowa Izba Rozliczeń. Cała komunikacja między bankami a komornikami opiera się na formie elektronicznej.

Celem aplikacji jest wymiana informacji o rozliczeniach międzybankowych i obsługa reklamacji związanych z owymi rozliczeniami. Komornicy, którzy chcą przeprowadzić egzekucję ze środków na rachunku bankowym zadłużonego, najpierw muszą uzyskać informację, w jakim banku się one znajdują.

Cały proces współpracy komorników z systemem Ognivo możemy streścić następująco:

Wysłanie za pośrednictwem Ognivo zapytania do instytucji bankowych odnośnie konkretnego dłużnika → weryfikacja zapytania przez system → jeśli bank potwierdzi, że dłużnik posiada w nim konto, komornik przesyła mu stosowne zawiadomienie, → instytucja bankowa blokuje lub przekazuje środki zgromadzone na rachunku bankowym.

Na podobnym schemacie przeprowadzana jest egzekucja środków niepieniężnych.

Jak wygląda egzekucja świadczeń niepieniężnych?

Egzekucja świadczeń niepieniężnych będzie przebiegać na podobnych zasadach.

Egzekucję świadczeń niepieniężnych można zrealizować poprzez:

• odebranie przedmiotu świadczenia od dłużnika oraz wydanie go w ręce wierzyciela,
• spełnienie świadczenia przez wierzyciela bądź inny podmiot na koszt dłużnika,
• zastosowanie wobec dłużnika środków przymusu, takich jak grzywna z zamianą na areszt.

Zdarza się jednak, że komornik wstrzymuje postępowanie egzekucyjne, a w niektórych wypadkach odstępuje od dalszego prowadzenia postępowania i następuje umorzenie.

Zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego

Zawieszenie lub umorzenie postępowania egzekucyjnego to szansa dla dłużnika na jego zakończenie. Zdarza się to w szczególnych sytuacjach, kiedy nie ma możliwości odzyskania całości lub części należności. Uzasadnienie takich działań znajdziemy w art. 818 oraz 819 k.p.c.

Zawieszenie egzekucji

Sytuacje, w których organ egzekucyjny zawiesza postępowanie z urzędu, to:

• wierzyciel lub zadłużony nie ma zdolności procesowej ani przedstawiciela ustawowego,
• wierzyciel lub zadłużony poniósł śmierć – w takim przypadku postępowanie podejmowane jest z udziałem spadkobierców zmarłego lub zarządcy sukcesyjnego w razie ustanowienia zarządu sukcesyjnego.

Czy organ egzekucyjny może zawiesić postępowanie egzekucyjne?

Postępowanie może zostać zawieszone przez organ egzekucyjny. Następuje to na wniosek wierzyciela bądź dłużnika, przy czym jeśli chodzi o dłużnika, sąd musi zawiesić natychmiastową wykonalność tytułu lub wstrzymać jego realizację albo złożyć zabezpieczenie niezbędne wedle orzeczenia sądowego do zwolnienia go z egzekucji.

Ponadto sąd ma prawo na wniosek zawiesić w całości lub tylko w części postępowanie egzekucyjne, jeśli została wniesiona skarga na czynności komornika lub zażalenie na postanowienie sądu. Jednak samo wniesienie skargi nie sprawia, że postępowanie, czy wykonanie zaskarżonej czynności zostanie wstrzymane automatycznie. Nastąpi to tylko jeśli sąd zawiesi postępowanie. Czynności komornika zostają zatrzymane także w przypadku umorzenia egzekucji.

Zleć windykację polubowną firmie windykacyjnej

Umorzenie egzekucji

Podstawa prawna przy tego typu działaniach opiera się na art. 824 § 1 pkt 1-6 k.p.c. Do umorzenia czynności egzekucyjnych może dojść:

• z mocy samego prawa – wtedy postępowanie egzekucyjne nie może być przeprowadzone z powodu przepisów, np. jeśli tytuł egzekucyjny zostanie pozbawiony klauzuli wykonalności;
• ze względów ekonomicznych – dzieje się tak wówczas, gdy z majątku dłużnika nie ma możliwości pokrycia, chociażby sumy kosztów związanych z egzekucją;
• wskutek decyzji komornika – komornik może umorzyć postępowanie, gdy np. wierzyciel nie uiścił zapłaty w formie zaliczki na poczet kosztów egzekucyjnych;
• wskutek decyzji wierzyciela lub dłużnika – wierzyciela do wydania takiej dyspozycji skłania zawarcie ugody z dłużnikiem lub po prostu odzyskanie swojej należności po wszczęciu działań komorniczych. Jeśli mowa o dłużniku to może on złożyć wniosek o umorzenie egzekucji w przypadku, gdy sąd II instancji potwierdził pozbawienia klauzuli wykonalności tytułu wykonawczego lub jeśli egzekucja została wszczęta mimo nieposiadania tytułu wykonawczego;
• wskutek bezczynności wierzyciela – jeżeli wierzyciel w ciągu sześciu miesięcy nie podjął żadnych czynności koniecznych do kontynuowania postępowania egzekucyjnego lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania.

W przypadku gdy wierzycielem jest organ publiczny, prowadzone są działania w zakresie egzekucji administracyjnej.

Egzekucja administracyjna – czym się różni od sądowej?

Egzekucja administracyjna to forma przymusowego dochodzenia należności publicznoprawnych, takich jak podatki, mandaty, składki ZUS czy opłaty administracyjne. W przeciwieństwie do egzekucji sądowej prowadzona jest przez organy administracji (np. urząd skarbowy, ZUS) na podstawie przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Nie wymaga uzyskania wyroku sądu – wystarczy wystawienie tytułu wykonawczego przez uprawniony organ. Egzekucja administracyjna może obejmować zajęcie rachunku bankowego, wynagrodzenia, świadczeń czy majątku ruchomego, a także nieruchomości, jeśli dłużnik nie reguluje zobowiązań mimo wezwań.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czym jest postępowanie egzekucyjne?

Postępowanie takie jest procesem, w którym państwowe organy egzekucyjne wdrażają środki przymusu, które prowadzić mają do zaspokojenia roszczeń wierzyciela.

Kto może zawnioskować o wszczęcie postępowania egzekucyjnego?

Może to nastąpić na wniosek urzędu lub wierzyciela.

Z czego przeprowadzana jest egzekucja należności pieniężnych?

Egzekucję można przeprowadzić m.in. z: ruchomości, nieruchomości czy wynagrodzenia za pracę.